kutubhona

Росулуллоҳга қилинган хитоб эса унинг Умматига қилинган хитобдир. Демак у ҳар бир ҳокимга ҳам қилинган хитобдир. Муслим Оиша р.о.дан ривоят қилади: Росулуллоҳ с.а.в. дедилар:

«وَمَنْ أَحْدَثَ فِي أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ»

«Ким бу ишимизда ундан бўлмаган нарсани пайдо қилса у рад қилинади». Оиша онамиздан қилинган бошқа ривоятда бундай дейилган:

«مَنْ عَمِلَ عَمَلاً لَيْسَ عَلَيْهِ أَمْرُنَا فَهُوَ رَدٌّ»

«Кимки бизнинг ишимиздан бўлмаган бир амални қилса у рад қилинади». Бухорий Убайдуллоҳ ибн Абдуллоҳдан ривоят қилишича, Ибн Аббос – икковларидан Аллоҳ рози бўлсин – шундай деди:

«كَيْفَ تَسْأَلُونَ أَهْلَ الْكِتَابِ عَنْ شَيْءٍ وَكِتَابُكُمُ الَّذِي أُنْزِلَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ A أَحْدَثُ، تَقْرَأُونَهُ مَحْضًا لَمْ يُشَبْ وَقَدْ حَدَّثَكُمْ أَنَّ أَهْلَ الْكِتَابِ بَدَّلُوا كِتَابَ اللَّهِ وَغَيَّرُوهُ وَكَتَبُوا بِأَيْدِيهِمُ الْكِتَابَ وَقَالُوا: هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلاً. أَلاَ يَنْهَاكُمْ مَا جَاءَكُمْ مِنَ الْعِلْمِ عَنْ مَسْأَلَتِهِمْ»

«Сизлар аҳли китобдан бирон нарса ҳақида қандай қилиб сўрашинглар мумкин, ахир? Ваҳоланки Росулуллоҳ с.а.в.га нозил қилинган Китобингиз янги нозил бўлиб, сўзлаб турган бўлса, сизлар уни ҳеч нарса аралашмаган соф ҳолда ўқиётган бўлсангиз, Китобингиз сизларга аҳли китоб Аллоҳнинг Китобини ўзгартиришганини, ўз қўллари билан китоб ёзиб, сўнгра озгина қийматга сотиш учун: «бу китоб Аллоҳ ҳузуридан келди», деб айтишганини сўзлаб турган бўлса. Ўзингизга келган илм сизларни улардан сўрашдан қайтармаяптими, ахир?». Бундан нима билан ҳукм юритиш вожиблиги аниқ кўрсатиб берилгани ва ҳокимнинг масъулияти Аллоҳ нозил қилган нарса билан ҳукм юритишдан иборат эканлиги очиқ кўриниб турибди.

Ҳоким зиммасига вожиб бўлган бу масъулиятлардан Шореъ умумий масъулиятларни ўта аниқ белгилаб бергани кўриниб турибди. Ҳоким халифа бўладими ёки унинг муовиними, волий ёки омилми, бундан қатъий назар, шу масъулиятлар доирасидан чиқмаслиги лозим. Чунки бу масъулиятлар амирга